BUUR kritisch voor meerjarenbudget

Tijdens de gemeenteraadszitting van december stelde het gemeentebestuur zijn aangepast meerjarenplan voor. Het beschikbaar budgettair resultaat voor 2023 toont een positief saldo van 7.381.490 euro. Voor 2024 geeft het meerjarenbudget een saldo van 493.502 euro. Dat lijken positieve cijfers. BUUR analyseerde het budgettair resultaat echter grondig, en dat leverde toch zorgwekkende inzichten op. Een vaststelling die ook de burgemeester moest erkennen na het debat. 

Noodzakelijke investeringen verschoven naar volgende legislatuur

Een eerste opvallend feit is dat een heleboel geplande, noodzakelijke investeringen vooruitgeschoven worden naar de volgende legislatuur. In zijn betoog gaf burgemeester Yzermans aan dat er deze legislatuur voor zo'n 66 miljoen aan investeringen gepland is. Maar het werd ook duidelijk dat het merendeel van die investeringen nu ingeschreven staan voor 2025 en 2026. Het gaat dan onder meer over de heraanleg van de Koolmijnlaan, de Weg naar Zwartberg, de herinrichting van de Vredelaan, realisaties in het kader van Masterplan Lindeplein, toegangspoort aan De Plas, de renovatie van de Schachtbokken, renovatiewerken aan de sportzone in Houthalen-Centrum,... 

De burgemeester haalde in zijn betoog aan dat op basis van de gerealiseerde cijfers de nieuwe bestuursploeg volgende legislatuur over een potentieel investeringsbudget (op basis van leningen die afbetaald kunnen worden met het gerealiseerd jaarsaldo) van 40 miljoen euro kan beschikken. Wanneer we alle uitgestelde investeringsprojecten van deze legislatuur bij mekaar tellen, is dat bedrag al ontoereikend. 

Lenen

Houthalen-Helchteren moet steeds meer lenen om investeringen te kunnen doen. Voor het werkjaar 2024 toont het meerjarenbudget een geplande investeringsuitgave van 21.786.295 euro. Die investeringen worden deels voldaan met reserves van de vorige jaren en deels met nieuwe leningen. Voor 2024 zal er voor 10.479.534 euro geleend worden om de investeringen te kunnen doen. 

Voor 2025 toont het meerjarenbudget een investeringsuitgave van 12.706.282 euro. Echter om die investeringen te kunnen doen, moet Houthalen-Helchteren in 2025 voor 11.473.782 euro aan bijkomende leningen aangaan. Dat betekent dus dat vanaf 2025 bijna 100% van de investeringsuitgaven gedekt moet worden met nieuwe leningen. Er is geen spaarpot meer, de financiële bewegingsruimte is weggevallen. Dit is natuurlijk een aanpak die niet kan blijven duren.

Met die leningsaanpak stijgt het totaal van de financiële schulden enorm. In 2020 lag het totaal aan financiële schulden op 24.960.007 euro, tegen 2026 toont het meerjarenbudget dat de totale financiële schulden oplopen tot liefst 37.757.319 euro. 

De periodieke aflossingen voor al die schulden steeg deze legislatuur fors. In 2020 moest Houthalen-Helchteren jaarlijks 1.498.299 euro terugbetalen voor aangegane leningen. Kijken we naar het voorliggende meerjarenbudget, dan zien we dat dit bedrag tegen 2026 al stijgt naar een aflossing van 2.862.153 euro per jaar. Zowat een verdubbeling dus. De schuldgraad per inwoner bedraagt in 2025 liefst 2300 euro per inwoner. In vergelijking met veel andere Limburgse steden en gemeenten is dat hoog.

Dagelijkse werking onder druk

BUUR maakt zich al jaren zorgen over het exploitatiebeleid van het gemeentebestuur. Het gaat hier over de dagelijkse werking. De exploitatie-uitgaven en de exploitatie-ontvangsten liggen elk jaar heel dicht bij mekaar en dat houdt risico's in. In 2020 gaf de gemeente 39.037.754 euro uit voor haar dagelijkse werking. Daar stond 41.655.581 aan inkomsten tegenover. Kijken we echter naar 2025 in het meerjarenbudget, dan zien we dat de exploitatie-uitgaven op 55.375.627 euro staan, terwijl de exploitatie-inkomsten 54.585.446 euro bedragen. Er is dat jaar dus binnen de reguliere werking een voorspeld tekort. De vraag is dan ook of die dunne koord tussen uitgaven en inkomsten de toekomstige werking niet hypothekeert. 

De burgemeester erkende de problematiek. Hij gaf onder meer aan dat de gemeenten steeds meer opdrachten toegeschoven krijgen vanuit het Vlaams bestuur, maar dat de middelen voor de uitvoering van die opdrachten niet volgen. Bovendien hekelde Yzermans ook de werking van het gemeentefonds waarbij steden veel hogere inkomsten krijgen voor hun takenpakket ten opzichte van gemeenten. Als BUUR volgen we die opmerkingen, maar het is aan het lokaal beleid om daar oplossingen voor te zoeken. Oplossingen die deze meerderheid duidelijk nog niet gezocht, laat staan gevonden heeft. 

Bestuurskrachtanalyse

De voorbije jaren wees BUUR al op de moeilijke financiële situatie en de uitdagingen voor de toekomst. Bij de voorstelling vorig jaar van het meerjarenbudget leidde dat tot het voorstel van BUUR om een bestuurskrachtanalyse te laten uitvoeren. De burgemeester erkende toen de noodzaak en onderschreef die vraag. Maar we zien als BUUR nu dat hier het voorbije jaar niets mee gebeurd is. Men schuift de hete aardappel dus gewoon voor zich uit. Nochtans is ook de ambtelijke directie van de gemeente vragende partij voor zo'n bestuurskrachtanalyse, iets wat Yzermans gisteren opnieuw meegaf. Maar blijkbaar kiest dit bestuur ervoor om de problemen voor zich uit te schuiven en niet om ze zo snel mogelijk aan te pakken. Als men zo'n analyse had laten uitvoeren zou die meer dan waarschijnlijk aantonen dat het op deze manier niet verder kan en dat er andere, structurele oplossingen nodig zijn. Dat rapport willen de meerderheidspartijen blijkbaar liever niet tonen aan de inwoners. Die objectieve openheid en eerlijkheid is er niet. Jammer want hierdoor vergroten de problemen alleen maar en wordt de druk op de volgende legislatuur gigantisch.

Noord-Zuid

Los van de reguliere werking van het gemeentebestuur hangen er ook grote dossiers als donderwolken boven de gemeente. Vooreerst is er de hele uitwerking van de Noord-Zuid. Vandaag al legt dat Vlaams dossier een gigantische druk op zowel het bestuur als de ambtenarij van de gemeente. Kan een gemeente als Houthalen-Helchteren zo'n dossier op deze manier nog langer aan? Moet hier vanuit Vlaanderen niet veel meer ondersteund worden naar het lokaal bestuur? Een vraag die we als BUUR zeker onderschrijven. Als we zien hoeveel personeelsmatige ondersteuning er in andere grote dossiers, denk maar aan de Oosterweelverbinding, geboden wordt aan het lokale beleid, dan is dat voor Houthalen-Helchteren op dit moment pover. Bovendien zal een eventuele realisatie van de Noord-Zuid ook het lokaal beleid voor nieuwe, vandaag onbekende, investeringen stellen. De financiële ruimte daartoe is er simpelweg niet. Ook dat erkende Yzermans, hij sprak zelfs van een potentiële investeringsnood van 100 tot 150 miljoen. Met de mogelijke 40 miljoen die uit zijn eigen berekeningen spruitte (en die in regel voor de 'normale' investeringen zal moeten dienen) gaan we dus niet ver komen. 

Maar niet enkel bovenlokale dossiers als de Noord-Zuid hangen als een zwaard van Damocles boven het gemeentebestuur. Ook enkele belangrijke lokale dossiers moeten snel groeien naar een visie en investeringsaanpak. Niet in het minst het lokale zorgbeleid. Er leven nu al heel wat zorgnoden in onze gemeente, voor jong en oud. Houthalen-Helchteren blijft een kwetsbare gemeente die onder meer met armoede en vergrijzing kampt. De noden aan bijvoorbeeld bijkomende ouderenzorg zijn groot. Zo slaagt dit bestuur er bijvoorbeeld al jarenlang niet in om het nog openstaand contingent van 47 erkende rusthuisbedden te realiseren. Dat is nefast voor de toekomst van onze inwoners. Op de bezorgdheden die BUUR hier ook deze gemeenteraad over uitte, repliceerde schepen Kanli dat er het komende jaar een studie zal worden uitgevoerd die moet aantonen welke wegen Houthalen-Helchteren best inslaat op vlak van het zorgbeleid. Kan de huidige Welzijnsvereniging het zorgbeleid nog aan of moeten er externe partners betrokken worden, private partners of publieke welzijnspartners uit de regio. Heel veel vragen, jammer dat ze pas op het eind van de legislatuur worden aangepakt. Maar eens te meer een indicatie dat het de komende jaren heel erg zwaar en moeilijk zal worden voor Houthalen-Helchteren. 

Conclusie 

BUUR blijft aandringen op een snelle bestuurskrachtanalyse. Die zal duidelijk maken welke toekomst Houthalen-Helchteren nog heeft. Nu al is het zeker dat er verregaande samenwerkingen met andere steden en gemeenten nodig zullen zijn om de dienstverlening op peil te houden. BUUR vraagt ook al jaren een subsidiemanager, iemand die binnen het gemeentebestuur op zoek gaat naar externe financieringsbronnen. Het was zelfs een punt in het verkiezingsprogramma van 2018 van BUUR. Het gemeentebestuur kondigde gisteren aan dat ze in 2024 willen overgaan tot de aanwerving van zo'n subsidiemanager. Positief, maar wel een druppel op een te hete plaat. 

We blijven als BUUR stellen dat deze meerderheid de financiële uitdagingen al veel te lang op zijn beloop laat. Men wil met een 'goed rapport' naar de kiezer trekken, maar dat is niet eerlijk en vooral niet duurzaam. Voor een financieel degelijk beleid moet je verder kijken dan morgen. Dat doet deze bestuursploeg veel te weinig, waardoor de druk op de volgende legislatuur gigantisch hoog wordt. Ruimte voor nieuwe of vernieuwende projecten is er niet meer en het is nog maar de vraag welke nieuwe noodzaken grote dossiers zoals de Noord-Zuid nog met zich mee zullen brengen. 

Eén ding is zeker: nog meer druk leggen op onze inwoners is niet haalbaar. Tijdens de vorige legislatuur werd de personenbelasting verhoogd, deze legislatuur focuste men op de ondernemer met onder meer een fikse verhoging van de bedrijfsbelasting en de invoering van de evenemententaks en de belasting op drukwerken. Ook die ondernemers zijn veelal inwoners van onze gemeente. Alle belastingen samen zijn vandaag al goed voor zowat de helft van de gemeentelijke inkomsten. Nog meer gaan halen bij onze inwoners is in deze ook voor hen moeilijke tijden geen optie voor BUUR. Er zullen structurele ingrepen nodig zijn.